Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Olichwiruk

Protokolant: st. sekr. sąd. Urszula Najdek

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2024 r. w Zielonej Górze

sprawy z odwołania O. K.

od decyzji z dnia 13.05.2024 r. znak (...).(...) (...).(...) (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 13.05.2024 r. znak (...).(...) (...) (...) (...) w ten sposób, że ustala, iż wnioskodawczyni O. K. nie jest zobowiązana do zwrotu wypłaconego świadczenia postojowego w kwocie 1.343,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Sędzia Małgorzata Olichwiruk

Sygn. akt IV U 1810/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.05.2024 r., znak (...) (...) (...) (...) (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. zobowiązał ubezpieczoną O. K. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 1.343,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, liczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

Jako podstawę prawną decyzji organ rentowy wskazał art. 15zx, art. 15zq ust. 1 i ust. 3 oraz ust. 2 ustawy z dnia 02.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w zw. z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawczyni w dniu 29.05.2020 r. wypłacono świadczenie na podstawie wniosku (...) z 07.05.2020 r. złożonego przez płatnika, który oświadczył, że przychód ubezpieczonej osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wyniósł 813 zł, wysokość miesięcznego przychodu, wynikającego z umowy wynosiła 736,50 zł.

Pozwany podał, że w takiej sytuacji suma przychodów z umów cywilnoprawnych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe przysługuje w wysokości przychodu wynikającego z tejże umowy tj. w kwocie 736,50 zł. Ponieważ świadczenie postojowe zostało wypłacone w zawyżonej wysokości, tj. w kwocie 2.080 zł, ubezpieczona jest zobowiązana do zwrotu różnicy wypłaconego świadczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła O. K., zaskarżając ją w całości.

Odwołująca wskazała, że wniosek w jej imieniu złożył płatnik składek. Zarzuciła organowi rentowemu, że to ZUS popełnił błąd przy akceptacji wypłaty kwoty 2.080 zł, a nie ona jako osoba ubezpieczona. Wypłaty powinny być sprawdzone sumiennie i rzetelnie i potwierdzone do wypłaty. Była przekonana, że otrzymała prawidłową kwotę. Jej zdaniem niezasadne jest żądanie zwrotu świadczenia po 4 latach, w sytuacji kiedy świadczenie zostało zaakceptowane i potwierdzone przez pracowników ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia 30.07.2024 r. (k. 9 akt sąd.) pozwany podniósł, że w wyniku ponownej analizy sprawy stwierdzono, że odsetki będą należne w przypadku braku spłaty świadczenia w terminie 14 dni od otrzymania decyzji i liczone będą od dnia przypadającego po dniu wydania decyzji do dnia zwrotu świadczenia.

W związku z powyższym stwierdzeniem nie wydano decyzji w przedmiocie korekty daty początkowej odsetek ustawowych wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona O. K. zawarła w dniu 21.10.2019 r. z (...) Sp. z o.o. w Ś. umowę zlecenia na okres od 01.10.2019 r. do 31.12.2019 r., której przedmiotem miała być obsługa recepcji i szereg czynności z tym związanych. Aneksem z dnia 01.01.2020 r. umowa przedłużona została na okres od 01.01.2020 r. do 31.12.2020 r.

okoliczności niesporne.

W pierwszorazowym wniosku o świadczenie postojowe z dnia 07.05.2020 r. płatnik składek oświadczył, że przychód osiągnięty przez ubezpieczoną w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wyniósł 813 zł, a miesięczny przychód wynikający z umowy zlecenia wynosi 736,50 zł.

Wniosek płatnika składek zawierał prawdziwe dane, z prawidłowych miesięcy.

Ubezpieczonej wypłacono w dniu 29.05.2020 r. świadczenie postojowe w kwocie 2.080 zł.

Prawidłowa wysokość świadczenia postojowego, która powinna być wypłacona ubezpieczonej to kwota 736,50 zł.

W związku z powyższym wydana została zaskarżona decyzja, zobowiązująca ubezpieczoną do zwrotu różnicy w wypłaconym świadczeniu tj. kwoty 1.343,50 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego.

okoliczności niesporne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

W niniejszej sprawie konieczne przede wszystkim było ustalenie, czy świadczenia postojowe wypłacone wnioskodawczyni można określić jako „świadczenie nienależne” w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 02.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 340 ze zm.) – dalej ustawa covidowa.

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 ustawy, osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę oświadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe.

Jak stanowi art. 15zr ust. 1, świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r. nie więcej niż trzykrotnie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Jednakże ust. 2 stanowi, że w przypadku gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r. świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych.

Niespornym było, że wniosek o świadczenie postojowe został złożony w dniu 07.05.2020 r. i był to wniosek płatnika składek. Niespornym jest też, że we wniosku zostały podane wszystkie wymagane dane, w szczególności zawierał on prawidłowe dane co do przychodu uzyskanego przez wnioskodawczynię.

Jak wynika z akt sprawy, na podstawie tego wniosku organ rentowy wypłacił wnioskodawczyni w dniu 29.05.2020 r. kwotę 2.080 zł.

Ponieważ suma przychodów ubezpieczonej z umów cywilnoprawnych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosiła mniej niż 50 % kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r., świadczenie postojowe przysługiwało jej w kwocie 736,50 zł, a nie w wypłaconej przez organ rentowy kwocie 2.080 zł.

Niespornym jest przy tym, że wnioskodawczyni nie wnioskowała o określoną kwotę, nie miała wpływu na wysokość wypłaconego jej świadczenia postojowego. To organ rentowy na podstawie danych (prawidłowych) zawartych w tym wniosku uznał, że wypłacić należy kwotę 2.080 zł.

Jak wskazał pozwany, nastąpiło to cyt. „ na skutek wypłaty systemowej” (k. 9v) – a więc bez weryfikacji ze strony organu rentowego.

W tym miejscu zauważyć trzeba, że już tylko z tej przyczyny, zawarte w zaskarżonej decyzji rozstrzygnięcie w zakresie odsetek ustawowych jest oczywiście błędne. Zgodnie bowiem z art. 15zx ust. 3a ustawy, jeżeli wypłata świadczenia postojowego w kwocie wyższej niż należna nastąpiła z przyczyn leżących po stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie nalicza się odsetek, o których mowa w ust. 1. Zauważył to zresztą sam organ rentowy, co znalazło wyraz w piśmie procesowym z dnia 30.07.2024 r. (k. 9 akt sąd.), jednakże nie skutkowało to zmianą zaskarżonej decyzji.

Niezależnie od powyższego, brak jest podstaw do zobowiązania wnioskodawczyni do zwrotu kwoty wskazanej przez organ rentowy w przedmiotowej decyzji.

Podkreślenia bowiem wymaga, że w dacie jej wypłaty nie stanowiła ona „świadczenia nienależnego” w rozumieniu obowiązujących wówczas przepisów.

O tym, w jakich przypadkach mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym decyduje art. 15zx ustawy covidowej.

Przepis art. 15zx ust. 2 ustawy w brzmieniu obowiązującym do 15.12.2020 r. stanowił, że za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1)  przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2)  wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona.

W rozpoznawanej sprawie żadna z tych sytuacji nie nastąpiła. Po pierwsze, świadczenie zostało wypłacone tej osobie, która jest do niego uprawniona, czyli O. K.. Po drugie, nie zaistniała sytuacja, w której czy to odwołująca, czy płatnik składek składający w jej imieniu wniosek, wprowadziliby w błąd organ rentowy bądź złożyli fałszywe oświadczenie czy dokumenty.

Natomiast przepis ust. 2 pkt 3 ustawy, na który powołuje się pozwany, wszedł w życie dopiero z dniem 16.12.2020 r. – został on wprowadzony ustawą z dnia 09.12.2020 r. o zmienia ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020 poz. 2255).

Ponieważ nie zawierał on przepisów przejściowych, przyjąć należy, że obowiązuje on do stanów faktycznych zaistniałych dopiero od dnia wejścia w życie tej noweli czyli dopiero od dnia 16.12.2020 r.

Nie obowiązywał on zatem w chwili, gdy został przez płatnika składek złożony wniosek, ani nawet w dacie, gdy świadczenie to zostało wypłacone ubezpieczonej. W dacie wypłaty świadczenie nie było więc świadczeniem nienależnym.

Zgodnie z art. 15zx ust. 1 ustawy tylko osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu.

Skoro ustawa covidowa w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia wniosku, jak i w dniu wypłaty świadczenia postojowego nie definiowała świadczenia wypłaconego w zawyżonej wysokości jako świadczenia nienależnego, wobec tego, w tym z uwagi na brak przepisów przejściowych, które pozwalałyby odnieść definicję świadczenia nienależnego do stanów faktycznych zaistniałych wcześniej, ubezpieczona nie może być zobowiązana do jego zwrotu.

Oczywistym jest, że zarówno na dzień złożenia wniosku oraz na dzień wypłaty świadczenia postojowego, ustawa covidowa za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważała wyłącznie świadczenie 1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego, 2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona.

W przepisanie tym, obowiązującym przed 16.12.2020 r., przypadki uznania świadczenia za nienależne zostały wyliczone w sposób enumeratywny.

Reasumując, kwota świadczenia postojowego, nawet zawyżona, otrzymana przez ubezpieczoną, na dzień jej wypłaty, nie była uważana za świadczenia nienależne w rozumieniu obowiązującej wówczas ustawy.

W tych okolicznościach trudno uznać, by zostały spełnione przesłanki opisane w obowiązującym przed dniem 16.12.2020 r. przepisie art. 15zx ust. 2, by zobowiązać odwołującą do wypłaty choćby części świadczenia (analogicznie: por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14.11.2023 r. sygn. III AUa 439/22).

W przedmiotowej sprawie nie może mieć zastosowania przepis art. 15zx ust. 2 pkt 3 ustawy, bowiem, zarówno wniosek o wypłatę, jak i przede wszystkim wypłata świadczenia postojowych miała miejsce przed jego wejściem w życie. Przepis ten obowiązuje od 16.12.2020 r. i brak jest regulacji, która nakazywałyby wsteczne jego stosowanie. Takie stanowisko zajął m.in. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z dnia 10.08.2021 r. sygn. VI U 535/21, Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie w wyroku z dnia 21.12.2021 r. sygn. VII U 440/21.

Na marginesie można również zauważyć, że gdyby pozwany zorientował się wcześniej (już po dokonaniu wypłaty, ale przed 16.12.2020 r.), że wskutek swojego błędu wypłacił wnioskodawczyni świadczenie wyższe niż należne, odwołująca w ogóle nie mogłaby być zobowiązana do zwrotu, bo w rozumieniu ówczesnych przepisów, nie było to świadczenie nienależne. Opieszałość pozwanego, weryfikacja prawidłowości kwoty wypłaconych świadczeń dokonana przez organ rentowy z opóźnieniem, nie może wywoływać negatywnych konsekwencji dla osoby ubezpieczonej, w sytuacji, gdy w dacie wypłaty świadczenia postojowego nie było ono uznawane przez ustawodawcę za świadczenie nienależne.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Sędzia Małgorzata Olichwiruk