Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.02.2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił J. O. prawa do obliczenia emerytury według nowych zasad.

W uzasadnieniu powołano przepisy art. 55 i 55a ustawy emerytalnej wskazując, że wypełnienie warunku kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych bada się na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę przewidzianą w art. 27 ustawy emerytalnej (późniejsze spełnienie tego warunku nie uzasadnia obliczenia emerytury z zastosowaniem art. 55 ustawy emerytalnej).

Odwołanie od tej decyzji złożył J. O., zaskarżając ją w całości. Podniósł, że przepisy pozwalają złożyć wniosek o emeryturę miesiąc przed uzyskaniem powszechnego wieku emerytalnego 65 lat. Od 01.12.2003 r. do 31.12.2023 r. pracował na umowę zlecenie, w związku z tym kontynuował ubezpieczenie emerytalno – rentowe.

W odpowiedzina odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. O., urodz. (...), z dniem 01.06.2007 r. nabył prawo do emerytury wcześniejszej, którą przyznano decyzją z dnia 27.07.2007 r. znak (...) (...).

We wniosku zawarł oświadczenie, że nie pozostaje w zatrudnieniu. Załączył zaświadczenie z Urzędu Gminy T., że był tam zatrudniony na podstawie umowy zlecenia od dnia 01.12.2003 r. do 31.05.2007 r.

Następnie wnioskodawca przedłożył zaświadczenie Urzędu Gminy T., potwierdzające jego zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia od 01.07.2007 r. do nadal. W dalszych latach co roku przedkładał zaświadczenia z Urzędu Gminy T. potwierdzające jego zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia oraz wysokość zarobków, celem doliczenia do stażu ubezpieczeniowego.

Wnioskodawcy wypłacana była emerytura wcześniejsza.

W dniu 22.05.2012 r. J. O. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego tj. 65 lat oraz przeliczenie emerytury w związku z pozostawaniem w ubezpieczeniu przez 30 miesięcy.

Decyzją z dnia 28.05.2012 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę emerytury wcześniejszej oraz kolejną decyzją z tej samej daty przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, poczynając od dnia 27.05.2012 r. tj. od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Jednocześnie dokonano wypłaty emerytury z wieku powszechnego.

Dokonano również przeliczenia świadczenia emerytalnego (art. 53 ust 4 ustawy emerytalnej) poprzez przyjęcie kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku o emeryturę, przez osobę mającą ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, która podlegała co najmniej trzydzieści miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, do obliczenia części socjalnej.

Emerytura z wieku powszechnego była wypłacana wnioskodawcy przez cały okres po przyznaniu mu prawa do tej emerytury.

W kolejnych latach wnioskodawca przedkładał zaświadczenia Urzędu Gminy T. potwierdzające zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia w dalszych latach 2012-2023 wraz z wnioskami o przeliczenie emerytury i takie przeliczenia wypłacanej emerytury były dokonywane przez organ rentowy.

W dniu 31.01.2024 r. wnioskodawca złożył wniosek na formularzu (...) o obliczenie emerytury z wieku powszechnego według nowych zasad.

Na skutek tego wniosku wydano zaskarżoną decyzję.

okoliczności niesporne, ustalone na podstawie akt organu rentowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się niezasadne.

Niespornym jest, że wnioskodawcy, urodzonemu (...), na podstawie decyzji z dnia 28.05.2012 r. przyznana została emerytura z wieku powszechnego, obliczona na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251; dalej ustawa emerytalna) – tj. na tzw. „starych zasadach” mających zastosowanie do ubezpieczonych urodzonych przed dniem 01.01.1949 r.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy wnioskodawcy przysługuje prawa do obliczenia emerytury na tzw. nowych zasadach tj. czy zastosowanie do niego ma przepis art. 55 ustawy.

Zgodnie z art. 55 ustawy emerytalnej – ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.

W myśl art. 55a ust. 1 ustawy emerytalnej przepis art. 55 stosuje się również do ubezpieczonego, który miał ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w art. 27.

W takiej sytuacji, sposób obliczenia emerytury z wieku powszechnego ustalony został w ust. 2 tego przepisu, zgodnie z którym jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę ( emeryturę wcześniejszą), do której miał ustalone prawo przed ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur (wcześniejszych) w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Wówczas, zgodnie z ust. 3, prawo do emerytury ustalone przed osiągnięciem wieku emerytalnego ( emerytury wcześniejszej), określonego w art. 27 ust. 2 i 3, ustaje z dniem, od którego została przyznana emerytura na podstawie art. 27, obliczona zgodnie z art. 26.

Reasumując, powołane przepisy umożliwiają ustalenie wysokości świadczenia osobom spełniającym warunki do przejścia na emeryturę na "starych" zasadach (art. 27) według reguł obowiązujących dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r. (tj. na zasadach określonych w art. 26 ustawy emerytalnej), o ile osoby te kontynuowały ubezpieczenie emerytalne po osiągnięciu 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn i wystąpiły z wnioskiem o świadczenie po 31.12.2008 r., a emerytura obliczona w myśl art. 26 okaże się wyższa niż obliczona zgodnie z art. 53.

Ratio legis tego przepisu jest kontynuowanie opłacania składek zamiast zrealizowania prawa do emerytury z wieku powszechnego. Dotyczy on zatem tylko tych ubezpieczonych, którzy w chwili składania tego wniosku spełniali warunki z art. 55 ustawy, a więc przede wszystkim kontynuowali ubezpieczenie emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego nie realizując uprawnienia do emerytury i w ten sposób przyczyniali się do powiększenia Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tylko wówczas ich emerytura może być obliczona na podstawie art. 26.

Przywołana treść normy art. 55 ustawy zawiera zatem ograniczenia podmiotowe, wynikające ze wskazanych w niej warunków temporalnych, jak i skierowana jest wobec ubezpieczonych, którzy kontynuują ubezpieczenie emerytalne i nie występują z wnioskiem o emeryturę powszechną pomimo spełnienia do niej warunków. Należy również zauważyć, że wspomniane wymagania muszą być spełnione łącznie, co oznacza konieczność wykazania przez ubezpieczonego, iż pomimo osiągnięcia wieku powszechnego nadal kontynuował ubezpieczenie emerytalne ( zamiast wystąpić o emeryturę z wieku powszechnego),

W tym miejscu należy wskazać na ugruntowane w tym przedmiocie orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 04.07.2019 r. sygn. III UK 179/18, w którym wskazano, że skoro ustawodawca użył zwrotu "kontynuował", a nie "podlegał", to dał wyraz temu, że uprawnienie do obliczenia emerytury według art. 55 ustawy emerytalnej mają tylko ci ubezpieczeni, którzy w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego zamiast emerytury wybrali dalszą aktywność zawodową, kontynuując po tym dniu podleganie tym ubezpieczeniom (tak też SN w uchwale z 04.07.2013 r., II UZP 4/13).

W powołanym wyroku z dnia 04.07.2019 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że po przyznaniu prawa do emerytury z art. 27 u.e.r.f.u.s. i korzystaniu z tej emerytury, ubezpieczony, który później podejmie zatrudnienie lub pozarolniczą działalność - wiążące się z obowiązkiem odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne, nie może skutecznie domagać się przeliczenia wysokości takiej emerytury na podstawie art. 55 lub art. 55a u.e.r.f.u.s. Innymi słowy, podlega oddaleniu wniosek o ponowne obliczenie wysokości emerytury przyznanej na podstawie art. 27 ustawy według nowych zasad, jeżeli wcześniej wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 27 w związku z 53 u.e.r.f.u.s.

Tak też było w przypadku wnioskodawcy – jego emerytura obliczona została już na podstawie art. 27 ustawy w zw. z art. 53 ustawy (przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu kontynuowania ubezpieczenia przez co najmniej 30 miesięcy).

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zakresem podmiotowym art. 55 ustawy objęci są zatem ubezpieczeni " spełniający warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27" (nie zaś ubezpieczeni, którzy uzyskali prawo do tego świadczenia), kontynuujący ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Podkreślił, że z tego wynika, że chodzi o nabycie prawa do tego świadczenia in abstracto (tj. w związku ze spełnieniem warunków – art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej), a nie in concreto (na skutek złożonego wniosku oświadczenie - art. 116 ust. 1 w związku z art. 129 ust. 1 tej ustawy) przez osobę, która po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe i dopiero następnie wystąpiła z wnioskiem o emeryturę. Taka interpretacja odpowiada również wynikom wykładni systemowej i celowościowej. Przepis art. 55 został umieszczony w Dziale II Rozdziale 4 ustawy emerytalnej, zatytułowanym "Ustalanie wysokości emerytur, o których mowa w art. 27-50e".

Reasumując, w przepisie art. 55 ustawy chodzi o osobę, która pomimo spełnienia przesłanek (in abstracto ) do uzyskania emerytury w wieku powszechnym z uwagi na osiągniecie wieku powszechnego, nie wystąpiła z takim wnioskiem o emeryturę powszechną, ale nadal kontynuowała zatrudnienie tj. zamiast zrealizować prawo do emerytury (tj. pobierać świadczenie) , nadal pozostawała w zatrudnieniu, przyczyniając się w ten sposób do powiększeniu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Również w wyroku z dnia 20.09.2017 r. (I UK 339/16) Sąd Najwyższy wskazał, że zawarty w przepisie art. 55 zwrot "kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe" po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie (art. 27 ustawy emerytalnej) wieku emerytalnego należy odczytywać jako konieczność pozostawania w wymienionych ubezpieczeniach w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, nieskorzystanie z powstałego w tym dniu prawa do emerytury oraz pomimo osiągniętego wieku emerytalnego pozostawanie w ubezpieczeniu. Pogląd ten został podtrzymany w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 03.10.2017 r. (II UK 429/16), w którym podkreślono, że uprawnienie do obliczenia emerytury wedle art. 55 ustawy emerytalnej mają ci ubezpieczeni, którzy w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, po pierwsze, podlegali ubezpieczeniom społecznym, po drugie zamiast emerytury wybrali dalszą aktywność zawodową, kontynuując po tym dniu podleganie tym ubezpieczeniom.

Również w wyroku z dnia 16.05.2018 r. (III UK 86/17) Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis art. 55 ustawy emerytalnej dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy w chwili składania tego wniosku spełniali warunki z art. 55 w/w ustawy, a więc przede wszystkim kontynuowali ubezpieczenie emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, nie realizując uprawnienia do emerytury (tak też: wyrok SN z 03.10.2017 r. II UK 429/16). W orzeczeniu z dnia 14.12.2022 r. (II PUNP 2/22) Sąd Najwyższy po raz kolejny podkreślił, że „skoro ustawodawca użył zwrotu "kontynuował", a nie "podlegał", to dał wyraz temu, że uprawnienie do obliczenia emerytury wedle art. 55 u.e.r.f.u.s. mają ci ubezpieczeni, którzy w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, po pierwsze, podlegali ubezpieczeniom społecznym, po drugie, zamiast emerytury wybrali dalszą aktywność zawodową, kontynuując po tym dniu podleganie tym ubezpieczeniom”.

W przedmiotowej sprawie odwołujący uprawnienie do uzyskania emerytury w wieku powszechnym zrealizował. Złożył bowiem w dniu 22.05.2012 r. wniosek o emeryturę, który został rozpoznany prawomocną decyzją z dnia 28.05.2012 r. Emerytura z wieku powszechnego była mu od tej pory przez cały ten wypłacana, a zatem wnioskodawca cały czas realizował prawo do emerytury powszechnej. Wysokość tego świadczenia została przeliczona zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego, na podstawie art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej, a następnych latach wysokość tego świadczenia przeliczano zgodnie z art. 112 ustawy.

Jeszcze raz należy podkreślić, że przepis art. 55 ustawy emerytalnej stanowi o „spełnieniu warunków do uzyskania emerytury”, a zatem nie o przyznaniu tego prawa (na skutek wniosku). Zwrot „kontynuował ubezpieczenie po osiągnięciu wieku emerytalnego” należy odczytywać jako konieczność pozostawania w ubezpieczeniu emerytalno – rentowym w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, nieskorzystanie z powstałego w tym dniu prawa do emerytury i pozostawanie w ubezpieczeniu po tym dniu.

Przy tym przepis art. 55a ustawy, wprawdzie stanowi o ubezpieczonym mającym „ ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w art. 27”, jednakże chodzi tutaj o ustalone prawo do emerytury wcześniejszej (w obniżonym wieku w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych), a nie prawo do emerytury z wieku powszechnego. Wprost świadczą o tym dalsze ustępy tego przepisu nakazujące w takiej sytuacji przy obliczaniu emerytury z wieku powszechnego rozliczyć pobraną emeryturę wcześniejszą oraz regulują ustanie prawa do emerytury wcześniejszej (tj. w obniżonym, a nie powszechnym wieku emerytalnym).

Natomiast powołany na wstępie przepis art. 55 ustawy emerytalnej dotyczy tylko takich osób, które pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego i tym samym spełnieniu przesłanek do emerytury powszechnej, nie wystąpili jeszcze wówczas z wnioskiem o to świadczenie (emeryturę powszechną), ale kontynuowali zatrudnienie, a dopiero potem złożyli wniosek o emeryturę powszechną. Musi być to nieprzerwane kontynuowanie - po ukończeniu wieku emerytalnego - ubezpieczenia rozpoczętego przez ukończeniem tego wieku tj. podleganie ubezpieczeniom emerytalno – rentowym w sposób ciągły od ukończenia wieku emerytalnego do czasu zgłoszenia pierwszego wniosku o emeryturę, przy czym wniosek ten nie może być złożony wcześniej niż po 31.12.2008 r. Tylko wówczas można mówić o możliwości przyznania prawa do emerytury powszechnej obliczanej na nowych zasadach.

Wnioskodawca do tej grupy nie należy. Po osiągnięciu wieku emerytalnego nie kontynuował bowiem zatrudnienia do czasu złożenia wniosku o emeryturę. Było to niemożliwe, gdyż emeryturę przyznano mu od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego i to na wniosek złożony jeszcze przed osiągnięciem tego wieku.

Nie może być tak, że emerytura jest przyznawana „dwa razy” – najpierw przyznana według „starych zasad”, by następnie w późniejszym czasie zostać przyznana według „nowych zasad”. Prawo do emerytury z wieku powszechnego jest jedno i przyznanie prawa do emerytury z wieku powszechnego może nastąpić tylko raz. Przepis art. 55 ustawy emerytalnej nie dotyczy przeliczenia emerytur już przyznanej wcześniej i już realizowanej. Daje natomiast możliwości obliczenia (przyznania) na nowych zasadach emerytury dla tych ubezpieczonych, którzy wystąpili z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury z wieku powszechnego po 31.12.2008 r. w sytuacji, gdy po osiągnięciu wieku powszechnego nadal kontynuowali zatrudnienie, aż do czasu wystąpienia z wnioskiem o emeryturę powszechną. Rozpoznając taki wniosek organ rentowy, zgodnie z art. 55 – 55a ustawy, przyznaje prawo do emerytury z wieku powszechnego obliczonej na nowych zasadach lub na starych zasadach – w zależności co jest dla ubezpieczonego korzystniejsze.

W ocenie Sądu wnioskodawca nie ma podstaw do ponownego ubiegania się o przyznanie emerytury w wieku powszechnym – obliczanej na nowych zasadach. Nie można bowiem mówić o kontynuowaniu przez odwołującego ubezpieczenia emerytalno – rentowego po osiągnięciu wieku emerytalnego zamiast skorzystania z prawa do emerytury w wieku powszechnym, skoro wnioskodawcy przyznano prawo do emerytury z wieku powszechnego bezpośrednio od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego i od za okres od tego dnia wypłacano mu to świadczenie emerytalne. Po osiągnięciu wieku emerytalnego nie kontynuował więc zatrudnienia, ale z dniem ukończenia 65 lat otrzymał od razu status emeryta i od tego dnia pobierał emeryturę.

Mając to wszystko na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.

Sędzia Małgorzata Olichwiruk

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)