Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Olichwiruk

Protokolant: st. sekr. sąd. Urszula Najdek

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2024 r. w Zielonej Górze

na posiedzeniu jawnym

sprawy z powództwa A. Ż.

przeciwko Skarbowi Państwa – Izbie Administracji Skarbowej w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22.07.2024 r. (sygn. akt IV P 164/23)

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.350 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za okres po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Małgorzata Olichwiruk

Sygn. akt IV Pa 214/24

UZASADNIENIE

Powód A. Ż. w pozwie wniesionym 28.06.2023 r. przeciwko Skarbowi Państwa – Izbie Administracji Skarbowej w Z. wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 42 431 zł wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od 08.06.2017 r., tj. od dnia ustania stosunku służbowego powoda, do dnia zapłaty, tytułem odprawy za zwolnienie ze służby w Służbie C.-Skarbowej w związku z likwidacją lub reorganizacją jednostki organizacyjnej, w której powód pełnił służbę. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania.

Formułując podstawę faktyczną powództwa powód wskazał, że był funkcjonariuszem Służby Celnej, od 01.03.2017 r. stał się funkcjonariuszem (...)Skarbowej, od 08.06.2017 r. został „ucywilniony” wobec faktu, że złożono mu propozycję pracy, którą przyjął. Zdaniem powoda, jego „ucywilnienie” powinno być traktowane prawnie tak jak zwolnienie ze służby. Powyższe fakty w zestawieniu z obowiązującymi przepisami o wypłacie odpraw stanowią, zdaniem powoda, podstawę żądania zapłaty odprawy. W uzasadnieniu powód rozwinął swoje stanowisko.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W pierwszej kolejności pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia wskazanego w pozwie. Następnie odnosząc się merytorycznie do żądań pozwu, pozwany nie zgodził się ze stanowiskiem, że stosunek służbowy powoda w wyniku przekształcenia wygasł, a wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza traktuje się jak zwolnienie. Przekształcenie nie jest wygaśnięciem, a to przesądza, że odprawa z tytułu wygaśnięcia, które ustawa wprowadzająca przepisy o Krajowej Administracji Skarbowej nakazuje traktować jak zwolnienie, nie należy się.

Wyrokiem z 22.07.2024 r., sygn. akt IV P 164/23, Sąd Rejonowy w Zielonej Górze, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 41.385,84 zł brutto tytułem odprawy pieniężnej z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 08.06.2017 r. do dnia zapłaty (pkt IV), umorzył postępowanie w pozostałym zakresie (pkt III), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt V), wyrokowi w punkcie IV nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 6.897,64 zł (pkt IV).

Sąd Rejonowy ustalił, że powód A. Ż. pełnił służbę lub był zatrudniony w poszczególnych jednostkach pozwanego od 01.03.1995 r. Do 28.02.2017 r. pełnił służbę jako funkcjonariusz celny w Izbie Celnej w R..

Od 01.03.2017 r. powód z mocy prawa (art. 165 ust. 3 ustawy z dnia 16.11.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej) stał się funkcjonariuszem (...)Skarbowej w Izbie Administracji Skarbowej w Z..

Uprzednio, w piśmie z 28.02.2017 r., otrzymanym tego samego dnia, powód otrzymał informację, że od 01.03.2017 r. miejscem wykonywania obowiązków służbowych będzie Izba Administracji Skarbowej w Z. – R..

Pismem z 24.05.2017 r., otrzymanym przez powoda 25.05.2017 r., złożono powodowi propozycję, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16.11.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, określającą warunki zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej w Z. – umowa o pracę na czas nieokreślony.

Pismem z 07.06.2017 r. powód oświadczył, że przyjmuje propozycję zatrudnienia.

Pozwany wydał powodowi świadectwo służby z 21.08.2019 r., zgodnie z którym powód pełnił służbę stałą od 01.07.2000 r. do 07.06.2017 r.

W świadectwie służby podano, że stosunek służbowy został zakończony wskutek przekształcenia w stosunek pracy.

14.01.2020 r. powód złożył Dyrektorowi I. Administracji Skarbowej w Z. wniosek o wypłatę świadczenia należnego w związku ze zniesieniem jednostki organizacyjnej – tj. odprawy w wysokości sześciu uposażeń miesięcznych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 08.06.2017 r. do dnia zapłaty.

03.06.2020 r. do tutejszego sądu wpłynęła sprawa – zawezwanie do próby ugodowej przez powoda, dotyczące zapłaty spornej odprawy. W sprawie odbyło się posiedzenie pojednawcze z udziałem stron 21.08.2020 r. Do zawarcia ugody nie doszło.

Przy założeniu zasadności żądań powoda o zasądzenie odprawy, sześciomiesięczna odprawa przysługiwałaby mu w wysokości 41 385,84 zł brutto.

Od 01.08.2020 r. powód nie pozostaje już w stosunku pracy, lecz w stosunku służby u pozwanej.

W powyższym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że powództwo okazało się zasadne w przeważającej części.

Stan faktyczny sprawy był bezsporny, wynikał ponadto głównie ze zgromadzonej dokumentacji osobowej powoda. Na tej podstawie ustalono daty i treść oświadczeń składanych przez powoda i pozwanego w toku przekształceń wynikających z przepisów o Krajowej Administracji Skarbowej. Wyliczenia pozwanego dotyczące wysokości odprawy hipotetycznie przysługującej powodowi nie zostały zakwestionowane.

Spór sprowadzał się wyłącznie do oceny, czy w powyższych okolicznościach powód w sensie prawnym został zwolniony ze służby, a tym samym – czy należy mu się odprawa z tego tytułu.

Sąd Rejonowy zauważył, że Krajową Administrację Skarbową powołano na mocy ustawy z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, kierując się dążeniem do skonsolidowania administracji w miejsce funkcjonujących: administracji podatkowej, kontroli skarbowej i Służby Celnej.

Powołał się na ustawę z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej oraz przepisy art. 165 ust. 3, ust. 7 ustawy z 16.11.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, by zauważyć, że pismem z 07.06.2017 r. powód przyjął propozycję zatrudnienia, co wywołało skutek określony w art. 171 ust. 1 p.w. KAS.

Przechodząc do istoty sporu w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy wskazał uchwałę Sądu Najwyższego z 06.02.2024 r., sygn. akt III PZP 2/23, oraz zaznaczył, że uchwała, zgodnie z którą funkcjonariuszowi w identycznej sytuacji prawnej, jak powód, przysługuje ww. odprawa, jest dla Sądu Rejonowego w pełni przekonująca i ostatecznie rozstrzyga wszelkie wątpliwości zaistniałe w orzecznictwie lub wyrażane przez stronę pozwaną w niniejszej sprawie.

Następnie Sąd Rejonowy przytoczył najważniejsze argumenty na poparcie powyższego stanowiska. Wszystkie te argumenty uzasadniają roszczenie powoda wywiedzione w niniejszej sprawie. Dodatkowo Sąd nie dopatrzył się sprzeczności żądań powoda z klauzulami generalnymi ujętymi w art. 5 k.c. Powód ostatecznie „powrócił” do stosunku służby w 2020 r. co nie zmienia faktu, że w 2017 r. doszło do sytuacji rozumianej jako zwolnienie ze służby. Zwolnienie to nie zostało zainicjowane przez powoda, nie dążył on do uzyskania świadczeń z tego tytułu z pominięciem prawa.

Powodowi przysługuje prawo do odprawy, wynikające z omówionych wyżej przepisów w wypadku ziszczenia się obiektywnych przesłanek, związanych z ustaniem stosunku służbowego w trakcie przekształceń, na które funkcjonariusze nie mieli żadnego wpływu. Słusznie więc wywodził powód, że ponowne wstąpienie do służby nie ma żadnego znaczenia dla prawa do odprawy, które zaktualizowało się w 2017 r.

Jednocześnie w ocenie Sądu Rejonowego pozwany niezasadnie podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, do czego w niniejszej sprawie nie doszło na skutek przerwania jego biegu.

Do odprawy zasądzonej na rzecz powoda w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art. 252 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, ulokowany w jej dziale VI, rozdział 6 –„Uposażenie i inne świadczenia pieniężne funkcjonariuszy”. Przepis ten, z uwagi na treść i systematykę aktu prawnego, odnosi się do „uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych” wskazanych w tym rozdziale. Tymczasem świadczenie zasądzone na rzecz powoda wynika z art. 163 ust. 4 ustawy z dnia 27.08.2009 r. o Służbie Celnej w zw. ze stosowanym odpowiednio art. 170 ust. 1, 3 i 4 Przepisów wprowadzających ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Ustawa o KAS nie reguluje przedawnienia tej odprawy.

Jak wynika z art. 277 ustawy o KAS, spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy w sprawach niewymienionych w art. 276 ust. 1 rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy. Przeniesienie tych spraw na drogę sądową tym bardziej uzasadnia stosowanie przez sąd pracy przepisów o przedawnieniu stosowanych w sprawach z zakresu prawa pracy. Chodzi o art. 295 § 1 pkt 1 k.p., zgodnie z którym bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Taką czynnością było zawezwanie do próby ugodowej, które wpłynęło do tutejszego sądu w czerwcu 2020 r.

Roszczenie o odprawę stało się wymagalne dzień po zakończeniu służby, czyli w przypadku powoda – 08.06.2017 r. Przed upływem przedawnienia, powód przerwał jego bieg zawezwaniem do próby ugodowej w sprawie IV Po 20/20. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Jeżeli przerwa biegu przedawnienia nastąpiła wskutek czynności przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie wszczęte w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia nie zostanie zakończone (art. 295 § 1-2 k.p.).

Posiedzenie pojednawcze, na którym stwierdzono, że do ugody nie doszło, odbyło się 21.08.2020 r. Pozew wniesiono 28.06.2023 r., czyli przed upływem terminu przedawnienia.

Nie zmienia tego fakt, że wzywając do sądowej ugody, powód znał dotychczasową odpowiedź pozwanego na swoje wcześniejsze żądanie zapłaty odprawy. Nie świadczy to o pozorności wniosku o zawezwanie. Stanowisko pozwanego nie było oczywiście wiążące, a ostatecznie okazało się, że żądania powoda są zasadne. W sprawie IV Po 20/20 odbyło się posiedzenie, pozwany miał okazję przystać na ugodę i ustalić jej treść, powód miał rzeczywisty zamiar uzyskania świadczenia w tym trybie.

Nawet zresztą, gdyby do przedawnienia doszło, to zarzut ten należałoby uznać za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Funkcjonariusze nie ze swojej winy podlegali zmianom i przekształceniom w zakresie ich stosunków służbowych (pracy). Skomplikowany stan prawny mógł budzić w nich wątpliwości interpretacyjne. Pozostawali oni w kilkuletnim stanie „zawieszenia”, pozbawieni pewności co do swojego statusu służbowego (zawodowego) i swoich praw. Kilkuletnie opóźnienie w skutecznym dochodzeniu roszczeń nie jest wynikiem opieszałości funkcjonariuszy, lecz niejasną sytuacją prawną spowodowaną przez luki ustawowe. Roszczenie powoda jest w pełni uprawnione i słuszne, dlatego sąd nie widzi żadnych podstaw, by z jakichkolwiek względów odstępować od udzielenia powodowi należnej mu ochrony prawnej.

Mając powyższe na względzie, na podstawie powołanych wyżej przepisów, orzeczono jak w sentencji wyroku.

O odsetkach ustawowych orzeczono zgodnie z art. 481 § 1 k.c. Wymagalność odprawy przypada 08.06.2017 r., tj. pierwszego dnia po dniu akceptacji przez powoda propozycji określającej warunki zatrudnienia z 24.05.2017 r., bo dopiero wtedy pozwany otrzymał oświadczenie, z którego wynikała dokładna data zakończenia stosunku służby.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.). Rygor natychmiastowej wykonalności nadano zgodnie z art. 477 ² § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając ten wyrok w zakresie punktów IV, V, VI i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego:

1) art. 291 § 1 k.p. poprzez jego niezasadne zastosowanie, podczas gdy zastosowanie znajduje przepis art. 252 ust. 1 ustawy z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 615), gdyż skoro charakter roszczenia jest administracyjnoprawny oraz istnieje administracyjnoprawna podstawa prawna liczenia terminów przedawnień tego rodzaju roszczeń, to brak podstaw do poszukiwania tej podstawy w przepisach prawa pracy,

2) art. 295 § 1 pkt 1 kp poprzez jego niezasadne zastosowanie, skutkujące uznaniem, że w sprawie nastąpiło przerwanie biegu przedawnienia, podczas gdy administracyjnoprawny charakter roszczenia oraz administracyjnoprawne podstaw prawne regulujące terminy przedawnień tego rodzaju roszczeń, prowadzą do wniosku, że brak jest podstaw do poszukiwania tej podstawy w przepisach prawa pracy, właściwym do oceny jest art. 252 ust. 3 pkt 1 uKAS, a także w sprawie strona powodowa nie dokonała czynności skutkujących przerwaniem tego terminu z uwagi na wadliwość i instrumentalność tych czynności,

3) art. 163 ust. 4 ustawy z 27.08.2009 r. o Służbie Celnej w zw. z art. 170 ust. 1, 3 i 4 p.w. KAS poprzez niezasadne analogiczne stosowanie przez sąd wszystkich w/w przepisów skutkujące uznaniem, że w przypadku przekształcenia stosunku służbowego w stosunek pracy dochodzi do zwolnienia (art. 163 ust. 4 u.s.c.), bądź też wygaśnięcia stosunku służbowego (art. 170 ust. 1 uwKAS), a co za tym idzie przysługuje odprawa na podstawie w/w przepisów, podczas gdy przekształcenie jest odmienną od zwolnienia i wygaśnięcia instytucją prawną, charakteryzującą się kontynuacją świadczenia pracy, co stoi w sprzeczności z wnioskami, iż przy przekształceniu dochodzi do zwolnienia/wygaśnięcia, w przypadku których takiej kontynuacji brak, a w związku z tym odprawa nie jest nienależna, jako że należy się jedynie w przypadku zakończenia świadczenia pracy, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca,

4) art. 481 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od 08.06.2017 r. do dnia zapłaty, podczas gdy w niniejszej sprawie nie mają zastosowania przepisy prawa cywilnego, natomiast całokształt zaistniałych w sprawie faktów i okoliczności wskazuje, że pozwana nie dopuściła się opóźnienia ani zwłoki w wypłacie odprawy,

5) art. 5 k.c. (art. 8 k.p.) poprzez niesłuszną sugestię Sądu, że podnoszenie zarzutu przedawnienia w niniejszej sprawie jest sprzeczne z zasadami współżycie społecznego, podczas, gdy w sprawie nie zaistniały okoliczności uzasadniające pozbawienie pozwanej możliwości podnoszenia tego zrzutu, a nawet występują dodatkowe okoliczności m.in. wskazywane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, które czynią ten zarzut tym bardziej uzasadnionym,

6) art. 5 k.c. (art. 8 k.c.) poprzez niesłuszne jego niezastosowanie przez Sąd i w efekcie zasądzenie żądanej przez stronę pozwaną kwoty, podczas gdy w sprawie wystąpiły okoliczności czyniące żądanie strony powodowej niezgodnym z zasadami współżycia społecznego, jako że obecnie pełni on służbę, zatem odpadła przyczyna dochodzenia roszczenia o odprawę, którą jest pozbawienie możliwości świadczenia stosunku służbowego w wyniku przekształcenia, jak również zasądzenie odprawy powoduje również nierówność w stosunku do innych funkcjonariuszy, którzy faktycznie zakończyli służbę.

Wskazując na powyższe zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa ponad kwotę umorzoną w części III wyroku, zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego od powoda na rzecz pozwanego według norm przepisanych za I i II instancję.

W uzasadnieniu znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu przed sądem drugiej instancji. W uzasadnieniu podzielił stanowisko zaprezentowane przez Sąd Rejonowy w Zielonej Górze w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Powołał się również na orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, potwierdzające stanowisko powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Na wstępie trzeba wyjaśnić, że Sąd Rejonowy orzekał w bezspornym – co do wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności – stanie faktycznym. Nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. W związku z tym, wobec pełnej aprobaty dla ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy i oddalenia apelacji na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie zachodzi potrzeba powtarzania tych ustaleń (por. wyroki Sądu Najwyższego z 14.02.2013 r., sygn. II CSK 292/12, z 24.02.2021 r., sygn. akt III USKP 33/21 oraz art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu sądu pierwszej instancji obejmująca dokonaną przez ten sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego przy określaniu, czy powodowi przysługuje prawo do spornej odprawy, nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego.

Wszelkie kwestie związane z samą zasadnością żądania odprawy zostały już szczegółowo wyjaśnione w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z 06.02.2024 r., sygn. akt III PZP 2/23.

Zgodnie z w/w uchwałą, funkcjonariuszowi służby celnej, który zgodnie z art. 165 ust. 3 p.w. KAS stał się funkcjonariuszem (...)Skarbowej pełniącym służbę w jednostkach Krajowej Administracji Skarbowej i który następnie przyjął propozycję, o jakiej mowa w art. 165 ust. 7 tej ustawy, określającą nowe warunki zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, stając się zgodnie z art. 171 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy pracownikiem zatrudnionym w Krajowej Administracji Skarbowej na podstawie umowy o pracę, przysługuje – w związku z zakończeniem służby – prawo do odprawy pieniężnej (art. 163 ust. 4 ustawy z dnia 27.08.2009 r. o Służbie Celnej, w związku ze stosowanym odpowiednio art. 170 ust. 1, 3 i 4 Przepisów wprowadzających ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej).

Sąd pierwszej instancji przytoczył uchwałę i najważniejsze argumenty na jej poparcie, w związku z czym nie ma potrzeby ponownego cytowania tych wywodów.

Podkreślić jedynie w tym miejscu można raz jeszcze, że Sąd Najwyższy w w/w uchwale powołał się na swoje wcześniejsze orzecznictwo, z którego wynika, że „zawierając umowę o pracę – strony stosunku służbowego jednocześnie przyjmują, iż ulega zakończeniu dotychczasowy administracyjnoprawny stosunek służbowy funkcjonariusza służby celno-skarbowej. Nie jest to jednak „przekształcenie”, w którym nowy stosunek pracy zastępuje poprzedni, czyli przykładowo jak w odnowieniu z art. 506 k.c., lecz sytuacja, w której poprzedni stosunek służby ulega zakończeniu i strony zawierają nowy (odrębny) stosunek prawny (stosunek pracy). Wybór zatrudnienia pracowniczego nie oznacza zatem, że stosunek służbowy nie kończy się. Ustanie w takiej sytuacji stosunku służbowego, wynikające w istocie z uzgodnienia, że funkcjonariusz będzie zatrudniony jako pracownik, uzasadnia stwierdzenie, że dochodzi do zwolnienia z dotychczasowej służby (uchwała Sądu Najwyższego z 19.02.2020 r., III PZP 7/19, postanowienie Sądu Najwyższego z 04.02.2021 r., sygn. akt II PSKP 6/21). Z p.w. KAS wynika, że wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza, który nie otrzymał propozycji zatrudnienia oraz funkcjonariusza, który odmówił propozycji zatrudnienia traktuje się jako zwolnienie ze służby w związku z likwidacją urzędu albo zniesieniem jednostki organizacyjnej. W aspekcie prawa do otrzymania świadectwa służby funkcjonariusz (...)Skarbowej, który przyjął propozycję pracowniczego zatrudnienia nie może być w innej (gorszej) sytuacji, czyli pozostać bez świadectwa służby (tak: uchwała III PZP 7/19). Istnieje zatem możliwość uznania takiego samego zapatrywania w odniesieniu do prawa do odprawy pieniężnej i wypełnienia luki w drodze analogii przez przyjęcie, że funkcjonariuszowi (...)Skarbowej, którego stosunek służbowy wygasł a następnie uległ „przekształceniu” w stosunek pracy na podstawie art. 171 ust. 1 p.w. KAS, przysługuje odprawa na podstawie art. 163 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej w związku ze stosowanym odpowiednio art. 170 ust. 3 i 4 p.w. KAS. Podstawa do przyjęcia poglądu o przysługiwaniu odprawy w takiej sytuacji wynika z prokonstytucyjnej wykładni przepisów ustawowych, uwzględniających zasadę równości wobec prawa i równego traktowania przez władze publiczne (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP)”.

Sąd Najwyższy podniósł, że zgodnie z art. 163 ust. 4 uchylonej ustawy o Służbie Celnej funkcjonariuszowi służby stałej, zwolnionemu ze służby w związku ze zniesieniem lub reorganizacją jednostki organizacyjnej, przysługuje odprawa na zasadach i w wysokości określonych w ust. 1-3 tego artykułu. Przepis ten odnosi się bezpośrednio do zniesienia lub reorganizacji jednostki organizacyjnej, nie zaś do likwidacji i przekształcenia całej (...), nie budzi jednak wątpliwości, że w takiej sytuacji, jak będąca podstawą dla rozpatrywanego zagadnienia prawnego, do funkcjonariusza per analogiam znajdzie odpowiednie zastosowanie art. 170 ust. 4 p.w. KAS, który przyznaje świadczenia należne w związku ze zniesieniem lub reorganizacją jednostki w rozumieniu ustawy o Służbie Celnej. Wynika to ze wskazanego powyżej faktu tożsamości sytuacji funkcjonariusza, którego stosunek służbowy wygasł z uwagi na nieprzyjęcie zaproponowanych warunków, jak również z uwagi na ich przyjęcie i nawiązanie w miejsce wygasłego stosunku służbowego, stosunku pracy. Tym samym funkcjonariuszowi należna jest odprawa na podstawie art. 163 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej.

Warto też podkreślić, że zgodnie z art. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 08.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 622), Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i sądów wojskowych przez rozpoznawanie środków odwoławczych oraz podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Sąd powszechny, rozpoznający sprawę, nie jest związany uchwałami Sądu Najwyższego, nawet o mocy zasady prawnej, jeżeli nie zostały wydane w tej samej sprawie. Nie może być jednak wątpliwości, że zajęcie odmiennego stanowiska wymaga przedstawienia argumentacji, która mogłaby skłonić Sąd Najwyższy do rozważenia potrzeby przedstawienia określonego zagadnienia składowi pełnej izby. W przeciwnym razie mogłoby dojść do unicestwienia tej funkcji Sądu Najwyższego, którą jest czuwanie nad jednolitością orzecznictwa, zapewnioną jedynie wtedy, gdy w podobnych stanach faktycznych i prawnych zapadają zbliżone orzeczenia (art. 183 Konstytucji i art. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym). Na tym właśnie polega zasada pewności prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 17.05.2017 r., sygn. akt V CSK 466/16).

Zdaniem Sądu Okręgowego, brak podstaw, by kwestionować zasadność uchwały Sądu Najwyższego z 06.02.2024 r., szczegółowo odnoszącej się do sytuacji prawnej, w której znalazł się także powód występujący w niniejszej sprawie.

Kwestię zasadności żądania odprawy (co do zasady) należy więc uznać za rozstrzygniętą.

Roszczenie strony powodowej dotyczy wypłaty odprawy, jest to sprawa o zapłatę, nie mieści się więc w katalogu spraw, o których mowa w art. 276 ustawy o KAS. Z pewnością zaś jest innego rodzaju sprawą o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy, określoną w art. 277 ustawy, rozpatrywaną przez sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy. W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi zatem niedopuszczalność drogi sądowej.

Sąd Rejonowy błędnie natomiast określił podstawę prawną, na której oparł ocenę przedawnienia, co trafnie zarzucił apelujący. Błąd ten nie prowadzi jednak do wadliwości rozstrzygnięcia zawartego zaskarżonym wyroku, ponieważ zastosowanie prawidłowej podstawy doprowadziło sąd odwoławczy do takich samych ostatecznych wniosków.

Sąd Okręgowy w pełni zgadza się z argumentacją sądu pierwszej instancji w przedmiocie tego, że w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art. 252 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Co do tego nie ma potrzeby ponownego przytaczania wywodów zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Przypomnieć można jedynie, że przepis ten ulokowany jest w tej ustawie w dziale VI, rozdział 6. Z uwagi na treść i systematykę aktu prawnego, odnosi się do „uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych” wskazanych w tym rozdziale. Tymczasem świadczenie zasądzone na rzecz powoda wynika z art. 163 ust. 4 ustawy z dnia 27.08.2009 r. o Służbie Celnej w zw. ze stosowanym odpowiednio art. 170 ust. 1, 3 i 4 Przepisów wprowadzających ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej.
Ustawa o KAS nie reguluje przedawnienia tej odprawy, zaś jej art. 277 nakazuje rozpatrywać sprawy ze stosunku służbowego funkcjonariuszy, niewymienione w art. 276 ust. 1 - sądowi pracy. Stąd Sąd Rejonowy wyprowadził wniosek, że przeniesienie tych spraw na drogę sądową uzasadnia stosowanie przepisów prawa pracy, w tym przepisów regulujących przedawnienie roszczeń znajdujących się w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 291 § 1 k.p., roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Konsekwencje zastosowania w/w przepisów wyrażono w zaskarżonym wyroku i jego uzasadnieniu.

Zdaniem jednak sądu odwoławczego, zastosowanie znajduje art. 165 ustawy o Służbie Celnej (do której odsyłają przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej), zgodnie z którym roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Nie ma to jednak wpływu na prawidłowość zaskarżonego wyroku, ponieważ przepisy te (art. 165 ustawy o Służbie Celnej i art. 291 § 1 k.p.) mają analogiczne brzmienie odnośnie do terminu przedawnienia roszczeń.

Roszczenie o odprawę w przypadku powoda stało się wymagalne dzień po zakończeniu służby, czyli 08.06.2017 r. Powód przerwał bieg przedawnienia zawezwaniem do próby ugodowej, z którym wystąpił 01.06.2020 r. (data nadania w placówce pocztowej). Choć pozwany zasadnie zarzuca, że z uwagi na charakter roszczenia, nie można stosować przepisów kodeksu pracy – tak jak to uczynił sąd pierwszej instancji (art. 295 k.p.), to zarzut ten pozostaje bez wpływu na dokonaną przez ten sąd ocenę. Zawezwanie do próby ugodowej jest bowiem nie tylko instytucją ujętą w kodeksie pracy, ale również jest instytucją postępowania cywilnego (art. 185 k.p.c.), zaś przepisy kodeksu postępowania cywilnego znajdują zastosowanie w niniejszej sprawie.

Skoro powód wystąpił z w/w zawezwaniem, to musi ono wywołać skutki określone w art. 121 pkt 6 k.c., zgodnie z którym bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Podnieść trzeba, że prawo do odprawy wynika z art. 163 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej (do którego odsyłają p.w.uKAS), zatem stosować należy również uregulowanie zawarte w art. 165 ust. 3 pkt 1 tej ustawy, zgodnie z którym bieg przedawnienia roszczenia z tytułu uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych przerywa każda czynność przed kierownikiem urzędu, podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia roszczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, skoro każda czynność przed kierownikiem urzędu, podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia roszczenia przerywa bieg przedawnienia, to tym bardziej za taką czynność skutkującą przerwaniem biegu przedawnienia, uznać należy złożenie do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Wniosek ten bowiem został doręczony stronie pozwanej, a więc doręczony kierownikowi urzędu/jednostki organizacyjnej, stanowił zatem wezwanie do zapłaty. Co więcej, pozwany w odpowiedzi na ten wniosek nie podnosił żadnych okoliczności związanych z niedopuszczalnością formalną tego wniosku. Wręcz przeciwnie – oceniając merytorycznie roszczenie powoda, odmówił jego wypłaty. Strona pozwana w postępowaniu pojednawczym reprezentowana była przez pełnomocnika z pełnomocnictwem udzielonym celem reprezentowania Dyrektora I. Administracji Skarbowej w Z. – a więc kierownika jednostki organizacyjnej.

Gdyby hipotetycznie przyjąć za prawidłowe stanowisko strony pozwanej, zawężającej możliwość przerwania przez funkcjonariuszy biegu przedawnienia roszczeń do sytuacji, kiedy dokonują oni czynności przed kierownikiem jednostki organizacyjnej tylko na drodze wewnętrznej, to idąc tym tokiem rozumowania, nawet złożenie do Sądu powództwa o zapłatę nie przerywałaby biegu przedawnienia. Oczywistym jest, że takie stanowisko jest całkowicie błędne i jako takie nie może się ostać.

W ocenie Sądu Okręgowego, sąd pierwszej instancji prawidłowo nie dopatrzył się sprzeczności skorzystania przez powoda z prawa do odprawy, z klauzulami generalnymi ujętymi w art. 5 k.c. (art. 8 k.p.). Powodowi przysługuje prawo do odprawy, wynikające z omówionych wyżej przepisów w wypadku ziszczenia się obiektywnych przesłanek, związanych z ustaniem stosunku służbowego w trakcie przekształceń, na które funkcjonariusze nie mieli żadnego wpływu. Funkcjonariusze nie ze swojej winy podlegali zmianom i przekształceniom w zakresie ich stosunków służbowych. Skomplikowany stan prawny mógł budzić w nich wątpliwości interpretacyjne. Pozostawali oni w kilkuletnim stanie „zawieszenia”, pozbawieni pewności co do swojego statusu służbowego (zawodowego) i swoich praw. Kilkuletnie opóźnienie w skutecznym dochodzeniu roszczeń nie jest wynikiem opieszałości funkcjonariuszy, lecz niejasną sytuacją prawną spowodowaną przez luki ustawowe. Mając na uwadze uchwałę Sądu Najwyższego z 06.02.2024 r., która również dla tutejszego sądu stanowi kluczowy argument przy rozstrzyganiu sprawy, roszczenie powoda jest w pełni uprawnione i słuszne, dlatego brak jest podstaw, by z jakichkolwiek względów odstępować od udzielenia mu należnej ochrony prawnej. Zwolnienie ze służby nie zostało zainicjowane przez powoda, nie dążył on do uzyskania świadczeń z tego tytułu z pominięciem prawa. Powód ostatecznie „powrócił” do stosunku służby w 2020 r., co nie zmienia faktu, że w 2017 r. doszło do sytuacji rozumianej jako zwolnienie ze służby. Ponowne wstąpienie do służby nie ma zatem żadnego znaczenia dla prawa do odprawy, które stało się wymagalne w 2017 r.

Podnieść można, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17.05.2023 r. (sygn. I PSKP 20/22) jednoznacznie potwierdził, że odprawa w służbach mundurowych ma charakter gratyfikacji za odbytą służbę. Także w ocenie Sądu Najwyższego, wyrażonej w powołanej uchwale z 06.02.2024 r., odprawa w służbach mundurowych ma charakter gratyfikacji za wieloletnią służbę dla Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to dodatkowym uzasadnieniem dla jej wypłaty osobie, która w sposób niezawiniony i wbrew swojej woli służbę tę kończy. W przypadku funkcjonariusza, którego służba na skutek przyjęcia zaproponowanych warunków zatrudnienia na stanowisku w ramach korpusu służby cywilnej uległa zakończeniu i który utracił szereg uprawnień składających się na tzw. „prawo do munduru”, konieczne jest zrekompensowanie mu dotychczasowych szczególnych warunków służby związanych z pracą w formacji mundurowej. Dlatego uzasadnione jest odstąpienie od rezultatów wykładni gramatycznej, szczególnie biorąc pod uwagę konstytucyjną zasadę równości w zakresie ochrony praw majątkowych. Sąd Najwyższy wskazał, że art. 64 ust. 2 Konstytucji RP jest uznaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego podstawą uzasadniającą przyznanie świadczenia funkcjonariuszom (por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26.01.2006 r., III PZP 1/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 227). Sąd Najwyższy zauważył, że w wyroku z 27.04.2022 r., I (...) 64/21 przedstawił już podobną wykładnię, że funkcjonariusza (...)Skarbowej, którego stosunek służbowy wygasł a następnie uległ „przekształceniu” w stosunek pracy na podstawie p.w. KAS, należy traktować tak samo, jak funkcjonariusza, którego stosunek służbowy wygasł wobec nieotrzymania propozycji dalszej służby lub odmowy jej podjęcia.

W związku z tym dla ustalenia prawa do odprawy bez znaczenia jest, jak potoczyło się życie zawodowe powoda po 07.06.2017 r.

Ostatecznie też nie okazał się zasadny zarzut apelacji w przedmiocie odsetek, choć ponownie sąd pierwszej instancji zastosował w tym przypadku błędną podstawę prawną – art. 481 k.c. zamiast art. 165 ust. 4 ustawy o Służbie Celnej, zgodnie z którym w przypadku zwłoki w wypłacie uposażenia, innych świadczeń oraz należności pieniężnych funkcjonariuszowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia, w którym uposażenie, inne świadczenie lub należność pieniężna stały się wymagalne. Pozwany niewątpliwie pozostawał w zwłoce w wypłacie odprawy od 08.06.2017 r. Opóźnienie w wypłacie świadczenia nastąpiło wskutek zawinionego błędu pozwanego, który już w 2017 r. był wzywany przez powoda do zapłaty odprawy, lecz bezzasadnie odmówił. Był też wzywany do zawarcia ugody, na którą się nie zgodził.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono (pkt II) na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 pkt 5 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Sędzia Małgorzata Olichwiruk